دریاچه عظیم پاراتیس (که در تصویر با جغرافیای مدرن نشان داده شده است) در باشکوه‌ترین روزهای خود از کوه های آلپ شرقی در اروپا تا قزاقستان امروزی در آسیا امتداد داشت. اما ظهور و سقوط بزرگترین دریاچه جهان در چه زمان و به چه علتی بوده است.
هنگامی که صفحات قاره ها در حدود ۱۲ میلیون سال پیش شکستند و از یکدیگر جدا شدند، فقط کوه های جدیدی را در اروپای مرکزی ایجاد نکردند بلکه بزرگترین دریاچه را که تاکنون شناخته شده است نیز به وجود آوردند.
این انبوه آب – دریای پاراتیس – میزبان گونه هایی شد که در هیچ کجای دیگر کره زمین یافت نمی شوند. دو مطالعه جدید نشان می دهد که چگونه این دریاچه باستانی شکل گرفته و چگونه تغییرات پیرامونی آن باعث به وجود آمدن فیل ها، زرافه ها و سایر پستانداران بزرگ شده است که امروز در این سیاره در حال زندگی کردن هستند.
برای ساختن این جدول زمانی، دان پالکو، دانشمند اقیانوس شناس از دانشگاه سائوپائولو و همکارانش، سرنخ هایی از سوابق زمین شناسی و فسیل را جمع آوری کردند. این دریاچه در بزرگترین وسعت خود – که به عقیده برخی دانشمندان دریایی داخلی است – از کوه های آلپ شرقی تا قزاقستان فعلی کشیده شده و بیش از ۲.۸ میلیون کیلومتر مربع مساحت داشته است.
اما تغییرات آب و هوایی باعث شد که بزرگترین دریاچه جهان در طول عمر ۵ میلیون ساله خود حداقل چهار بار کوچک شود به طوری که سطح آب بین ۷.۶۵ میلیون و ۷.۹ میلیون سال قبل به اندازه ۲۵۰ متر کاهش یافت.
یک گونه با نام Cetotherium riabinini به طول ۳ متر که ۱ متر کوتاه تر از دلفین های امروزی است، کوچکترین نهنگی است که در آثار فسیلی این منطقه یافت شده است. گل الدین می گوید، چنین کوتولگی ممکن است به این حیوانات کمک کرده باشد تا در پاراتیس توانایی ادامه حیات داشته باشند.
به تازگی، بوهمه و همکارانش بر روی پرونده زمین شناسی در غرب ایران تمرکز کرده اند، جایی که رسوبات موجود، تاریخچه تغییرات طولانی مدت در آب و هوا را نشان می دهند. سوابق فسیلی نشان می دهد که در نواحی شمالی پاراتتیس، اجداد گوسفندان و بزهای امروزی در کنار هم پرسه می زدند. و در مناطقی که اکنون غرب ایران است، در جنوب دریاچه، اجداد زرافه ها و فیل های امروز رشد کردند.
بوهما و همکارانش گزارش کردند که چهار دوره طولانی خشک سالی که بین ۶.۲۵ میلیون و ۸.۷۵ میلیون سال پیش رخ داده است، این موجودات را وادار به مهاجرت به جنوب غربی آفریقا کرده است.
زمانی که فرسایش باعث ایجاد خروجی در حاشیه جنوب غربی در زمانی بین ۶.۷ میلیون و ۶.۹ میلیون سال پیش شد، این دهانه خروجی – که احتمالاً اکنون در زیر دریای اژه قرار دارد – رودخانه کوتاهی را به وجود آورد که سرانجام به سوی منطقه مدیترانه راه یافت. بدین ترتیب این دریاچه به پایان عمر خود رسید و این سرنوشت غم انگیزتر و علل ظهور و سقوط بزرگترین دریاچه جهان بود.
