صورت فلکی دب اکبر (Ursa Major) یکی از پدیده های چشم نواز آسمان شمالی و در عین حال بزرگ‌ترین صورت فلکی شمالی و سومین صورت فلکی بزرگ در کل آسمان است. نام آن در لاتین به معنای “خرس بزرگ” یا “خرس بزرگ‌تر” است زیرا در آسمان شب خرس کوچک‌تر توسط دب اصغر نشان داده می شود. در این مقاله سعی می کنیم بیشتر با این صورت فلکی مشهور آشنا شویم. با ما همراه باشید.
بررسی صورت فلکی دب اکبر
صورت فلکی دب اکبر یکی از قابل تشخیص ترین اشکال آسمان است که به آن گاوآهن نیز می گویند. دب اکبر در اکثر فرهنگ های جهان مشهور و با افسانه های مختلفی همراه است. در واقع یکی از صورت های فلکی بود که توسط اخترشناس یونانی بطلمیوس در قرن دوم فهرست شده است.
دب اکبر شامل تعدادی ستاره برجسته و درخشان و اجرام مشهور در عمق آسمان است. از جمله آن ها می توان به Galaxy Pinwheel Galaxy (M101) ، Bode’s Galaxy ، Cigar Galaxy و Owl Nebula اشاره کرد.
دب اکبر در فرهنگ های مختلف
از آن جا که دب اکبر یکی از قدیمی ترین صورت های فلکی آسمان است که سابقه آن به دوران باستان باز می گردد، دب اکبر در بسیاری از فرهنگ ها یک صورت فلکی بسیار شناخته شده و قابل توجه است. در هومر و کتاب مقدس به این صورت فلکی اشاره شده است. تعداد زیادی از داستان ها و افسانه ها در سراسر جهان، دب اکبر را با یک خرس مرتبط می کنند.
این صورت فلکی در فرهنگ های مختلف، در اشکال متفاوتی در آسمان دیده شده است. در واقع زاویه دیده انسان ها در فرهنگ ها و تمدن های مختلف متفاوت بوده است؛ از شتر ، کوسه و داس گرفته تا پیمانه و قایق.
رومی ها این صورت فلکی Septentrio یا “هفت گاو” را نامیدند، حتی اگر از هفت ستاره فقط دو ستاره نشان دهنده گاو باشد!
در فرنگ و اساطیر هندو، درخشان ترین ستارگان دب اکبر نمایانگر هفت حکیم هستند و صورت فلکی به نام Saptarshi شناخته می شود. حکمای مورد بحث عبارتند از: بهریگو، اتری، آنگیراسا، واسیشتا، پولاستیا، پولاها و کراتو.
دب اکبر در اساطیر یونان
اما داستان اصلی که باعث شده نام این صورت فلکی دب اکبر باشد و ما امروزه آن را به این اسم بشناسیم، ریشه در یونان باستان و اساطیر آن دارد. در یونان هم که همه چیز به خدای خدایان، زئوس ختم می شود!
یونانیان باستان این صورت فلکی را با افسانه کالستو، زن زیبایی که به الهه آرتمیس نذر عفاف کرده بود، مرتبط کردند. زئوس روزی این زن زیبا را دید و طبق معمول عاشق شد. حاصل این عشق یک پسر بود که نام او را آرکاس گذاشتند. این داستان به مذاق هرا همسر اصلی زئوس، خوش نیامد. او که از خیانت زئوس عصبانی شده بود، کالیستو را به یک خرس تبدیل کرد.
کالیستو ۱۵ سال بعدی را به عنوان خرس زندگی کرد و در جنگل پرسه زد و همیشه از دست شکارچیان فرار می کرد و پنهان می شد. یک روز، پسرش آرکاس در جنگل قدم می زد و آن دو رو در روی هم قرار گرفتند. با دیدن خرس، آرکاس ترسیده و سریع نیزه خود را کشید.
زئوس با دیدن این صحنه از کوه المپ، برای جلوگیری از فاجعه وارد عمل شد. او گردبادی فرستاد که کالیستو و آرکاس را به آسمان می برد، در آن جا آرکاس را به صورت فلکی بوئتس یا گله دار و کالیستو را به دب اکبر تبدیل کرد. البته در روایتی دیگر، آرکاس به صورت فلکی خرس کوچک تبدیل می شود.
این امر فقط باعث عصبانیت بیشتر هرا شد و او والدین خود، اوتیس و تتیس را ترغیب کرد که هرگز اجازه ندهند خرس در آب های شمالی غسل کند. طبق افسانه، این دلیل آن است که دب اکبر هرگز در عرض های جغرافیایی میانه شمالی زیر افق قرار نمی گیرد.
حقایقی درباره دب اکبر
دب اکبر سومین صورت فلکی آسمان است که در ربع دوم نیمکره شمالی واقع شده و در عرض های جغرافیایی بین +۹۰ درجه سانتیگراد تا -۳۰ درجه دیده می شود.
صورت فلکی دب اکبر ۲۲ ستاره با نام های رسمی و مورد تایید اتحادیه بین المللی نجوم دارد. درخشان ترین ستاره آن، Alioth، با قدر ظاهری (فاکتوری برای نشان دادن مقدار درخشش یک ستاره) ۱.۷۶ است.
همچنین در مسیر یابی بسیار مفید است زیرا راهی است به قطب شمال و ستاره شمالی (Alpha Ursae Minoris) ، که بخشی از یک صورت فلکی معروف دیگر، دب اصغر می باشد.
اگر خط خیالی را از مراک تا دوبه دنبال کنید و قوس را ادامه دهید، در نهایت به ستاره شمالی خواهید رسید.
