مریخ چهارمین سیاره به نسبت فاصله از خورشید است. در طول تاریخ، رنگ قرمز این سیاره همواره دلیلی بوده است برای نام گذاری آن. رومی ها به دلیل رنگ خونینش، آن را به نام خدای جنگ خود نامگذاری کردند. در حقیقت رومی ها این نامگذاری را به تقلید از یونانیان باستان انجام دادند که نام آرس پسر زئوس و خدای جنگ را برای این سیاره انتخاب کرده بودند. مصریان نام آن را Her Desher، به معنی قرمز گذاشتند. در حالی که در شرق دور ستاره شناسان چین باستان آن را “ستاره آتش” لقب دادند.
دراین مطلب به بررسی خصوصیات و ویژگی های مریخ می پردازیم و سعی می کنیم آن را با زمین نیز مقایسه کنیم. پس با ما در این مقاله همراه باشید.
خصوصیات فیزیکی: نمونه ای کوچک تر از زمین
مریخ با شعاع ۲۲۱۰ مایل (۳۳۹۶ کیلومتر)، هفتمین سیاره بزرگ منظومه شمسی است. قطر این سیاره تقریباً نیمی از قطر زمین و گرانش سطح آن ۳۷.۵ درصد گرانش زمین است.
رنگ قرمز مریخ که شبیه زنگ زدگی است به دلیل وجود مواد معدنی غنی از آهن در سطح و پوسته سنگی آن است. مواد معدنی آهن، اکسید شده (زنگ زده) و باعث قرمز شدن خاک مریخ می شود.
سطح و جنس خاک مریخ بسیار شبیه به زمین است و درست مانند زمین سرشار از محتوای آلی. اما جو و اتمسفر آن شباهت چندانی با زمین ندارد. اتمسفر نازک و سرد مریخ باعث شده است که آب مایع به مدت طولانی نتواند در سطح مریخ وجود داشته باشد.
کوه ها و دره ها: عظیم ترین در منظومه شمسی
سیاره سرخ هم بلندترین کوه و هم عمیق ترین و طولانی ترین دره منظومه شمسی را در خود جای داده است. ارتفاع کوه المپوس ۱۷ مایل (۲۷ کیلومتر) است. این ارتفاع تقریباً سه برابر بلندتر از کوه اورست است. این در حالی است که دره مارینر به عمق ۶ مایل (۱۰ کیلومتر) و به عرض ۲۵۰۰ مایل (۴۰۰۰ کیلومتر) از شرق به غرب کشیده شده است. اگر بهتر می خواهید این مسافت را تصور کنید تقریباً عرض کشور استرالیا را در نظر بگیرید!
همانطور که می‌دانیم اصلی ترین دلیل به وجود آمدن کانال ها و دره ها آب و فرسایش خاک و سنگ توسط آن است. دره ها و کانال های زیادی در سراسر مریخ یافت می شود. این موضوع نشان می دهد که در زمان های گذشته آب مایع در سطح سیاره جاری بوده است. عرض برخی از این کانال ها ۱۰۰ کیلومتر و طول آن به ۲۰۰۰ کیلومتر می رسد.
امکان وجود آب در شکاف ها و منافذ سنگ های زیرزمینی هنوز هم هست. یک مطالعه توسط دانشمندان در سال ۲۰۱۸ نشان داد که آب شور زیر سطح مریخ وجود دارد که داری مقدار قابل توجهی اکسیژن است. این شرایط می تواند محیط مناسبی را برای فعالیت های میکروبی مهیا کند.
شرایط جوی و آب و هوایی: سرد و خشن
مریخ بسیار سردتر از زمین است. دلیل اصلی این سرما فاصله بیشتر آن نسبت به خورشید است. دمای متوسط مریخ در حدود منفی ۶۰ درجه سانتیگراد است. طبیعتا هرچه به سمت قطب های آن حرکت کنیم دما افت پیدا می کند به منفی ۱۲۵ درجه سانتیگراد نیز خواهد رسید. از طرفی دیگر در ظهر و نزدیک استوا دما تا ۲۰ درجه سانتیگراد ممکن است بالا برود.
جو مریخ نیز به طور متوسط حدود ۱۰۰ برابر کمتر از جو زمین دارای دی اکسیدکربن است. با این وجود به اندازه کافی ضخامت دارد تا بتواند از آب و هوا ، ابرها و بادها برخوردار باشد. تراکم جو به صورت فصلی متفاوت است. در زمستان دما به حدی کاهش می یابد که دی اکسید کربن منجمد می شود.
در گذشته های دور، جو این سیاره به احتمال زیاد ضخیم تر بوده و می توانسته شرایط را برای جاری بودن آب در سطح آن فراهم کند. دانشمندان معتقدند در دوران کهن دریا، دریاچه و رودخانه هایی در این سیاره وجود داشته است. با گذشت زمان و به علت نبود میدان مغناطیسی در این سیاره جو آن ضخامت خود را از دست داده و باعث از بین رفتن تمام آب های موجود بر روی سطح آن شده است.
خصوصیات مداری: روز های طولانی تر و تغییر فصول
طول یک شبانه روز در مریخ و زمین تقریبا برابر است. مریخ هر ۲۴.۶ ساعت در محور خود می چرخد و طول یک روز مریخ را تعریف می کند. محور چرخش مریخ ۲۵.۲ درجه نسبت به صفحه مدار سیاره به دور خورشید متمایل است. این امر باعث می شود مانند زمین، در مریخ هم شاهد فصول مختلف باشیم.
درست مانند زمین و بر اثر تمایل ۲۵.۲ درجه ای این سیاره، فصل ها در نیم کره شمالی و جنوبی متفاوت است. در واقع این انحراف باعث می شود تا درجه تابش به سطح این سیاره در دو نیم کره متفاوت باشد. هر نیم کره ای که به خورشید نزدیکتر باشد بهار و تابستان را تجربه می کند، در حالی که نیم کره مخالف پاییز و زمستان را تجربه می کند.
اما به چند دلیل اساسی ، فصل های مریخ با زمین متفاوت است. شاید مهم ترین دلیل فاصله بیشتر مریخ از خورشید باشد.
مریخ به طور متوسط حدود ۵۰ درصد نسبت به زمین، از خورشید دورتر است. این بدان معنی است که برای تکمیل مدار خود و یک دور کامل چرخیدن به دور خورشید، مریخ به زمان بیشتری نیاز دارد. این امر باعث می شود طول سال و فصول آن بیشتر از زمین باشد. در مریخ ، یک سال ۶۸۷ روز زمینی طول می کشد و یک فصل می تواند کمی بیشتر از ۱۹۹ روز زمینی ادامه یابد.
ترکیب و ساختار: شبیه و متفاوت با زمین!
ترکیب جوی
طبق گفته ناسا ، جو مریخ شامل ۹۵.۳۲ درصد دی اکسید کربن، ۲.۷ درصد نیتروژن، ۱.۶ درصد آرگون، ۰.۱۳ درصد اکسیژن، ۰.۰۸ درصد مونوکسید کربن، با مقادیر جزئی آب، اکسید نیتروژن، نئون، هیدروژن، اکسیژن، کریپتون و زنون است.
میدان مغناطیسی
مریخ در حال حاضر هیچ میدان مغناطیسی ندارد. اما مناطقی در آن وجود دارد، که ممکن است بقایای یک میدان مغناطیسی مربوط به گذسته های دور این سیاره باشند.
ساختار درونی
مریخ احتمالاً هسته ای جامد متشکل از آهن، نیکل و گوگرد دارد. گوشته مریخ از آنجا که بیشتر از پریدوتیت تشکیل شده است متشکل از سیلیکون، اکسیژن، آهن و منیزیم است. پوسته احتمالاً تا حد زیادی از سنگ بازالت آتشفشانی ساخته شده است که در پوسته زمین و ماه نیز وجود دارد.
دانشمندان گمان می کنند که قطر هسته مریخ به طور متوسط ۳۰۰۰ تا ۴۰۰۰ کیلومتر، عرض گوشته آن حدود ۵۴۰۰ تا ۷۲۰۰ کیلومتر و ضخامت پوسته اش حدود ۵۰ کیلومتر است.
قمرهای مریخ
دو قمر مریخ، فوبوس و دیموس، در سال ۱۸۷۷ و در یک هفته توسط منجم آمریکایی هال کشف شد. هال تقریباً جستجوی قمر مریخ را رها کرده بود، اما به اصرار همسرش آنجلینا او به تلاش خود ادامه داد. او شب بعد دیموس و شش روز بعد از آن فوبوس را کشف کرد. او قمرها را به نام پسران آرس خدای جنگ یونانی نامگذاری کرد. فوبوس به معنی ترس، در حالی که دیموس به معنی پوسیده است.
آن ها در مقایسه با قمر زمین بسیار کوچک هستند و شکل نامنظمی دارند. نبود جاذبه کافی دلیلی است که از شکل دایره ای برخوردار نیستند. قطر فوبوس در حدود ۲۷ کیلومتر و دیموس در حدود ۱۵ کیلومتر است.
هنوز چگونگی تولد فوبوس و دیموس به طور دقیق مشخص نیست. به احتمال فراوان آن ها سیارک هایی بودند که توسط نیروی جاذبه مریخ گرفتار شده اند. طبق گفته منجمان دانشگاه پادووا در ایتالیا، نور فرا بنفش منعکس شده از فوبوس، شواهد محکمی است درباره سیارکی بودن این قمر.
فوبوس به تدریج در حال نزدیک شدن به مریخ است. هر قرن حدود ۶ فوت (۱.۸ متر) به سیاره سرخ نزدیک می شود. در عرض ۵۰ میلیون سال، فوبوس یا به مریخ برخورد می کند و یا متلاشی شده و حلقه ای از بقایا آن در اطراف مریخ باقی می ماند.
تلاش های انسان برای فتح مریخ
اولین شخصی که مریخ را با تلسکوپ رصد کرد، گالیله بود. در قرن بعد، ستاره شناسان کلاهک های یخی قطبی این سیاره را کشف کردند. در قرن ۱۹ و ۲۰، محققان معتقد بودند که شبکه ای از کانال های مستقیم و طولانی را در مریخ مشاهده می کنند که به تمدن احتمالی اشاره دارد.
رصد مریخ با فضاپیمای رباتیک در دهه ۱۹۶۰ آغاز شد. ایالات متحده Mariner 4 را در ۱۹۶۴ و Mariner 6 و ۷ را در ۱۹۶۹ به فضا پرتاب کرد. این مأموریت ها نشان داد که مریخ یک جهان عاری از هرگونه حیات است. در سال ۱۹۷۱ ، Mariner 9 به دور مریخ چرخید و حدود ۸۰ درصد سیاره را نقشه برداری کرد و آتشفشان ها و دره های آن را کشف کرد.
در سال ۲۰۰۱ ، ناسا کاوشگر ادیسه مریخ را به فضا پرتاب کرد. این کاوشگر موفق شد مقدار زیادی آب یخ زده را در زیر سطح مریخ کشف کند. هنوز مشخص نیست که آیا آب بیشتری در زیر این سطح قرار دارد یا خیر، زیرا کاوشگر نمی تواند عمق بیش تری را مشاهده کند.
در سال ۲۰۰۳ ، مریخ بیش از هر زمان دیگری در ۶۰،۰۰۰ سال گذشته به زمین نزدیک شد. در همان سال، ناسا دو مریخ نورد با نام مستعار Spirit و Opportunity را به منظور کاوش مناطق مختلف سطح مریخ، به فضا پرتاب کرد. هر دو مریخ نورد علائمی یافتند که نشان می داد آب زمانی روی سطح سیاره جاری بوده است.
در نوامبر ۲۰۱۸ ، ناسا یک ناو ثابت به نام Mars InSight به سطح مریخ فرستاد. وظیفه InSight بررسی فعالیت های زمین شناسی سیاره در زیر زمین با سوراخ کردن سطح آن بود.
در سال های اخیر کاوشگر های بسیار پیشرفته تری به مریخ فرستاده شده و تلاش های فراوانی برای سفر انسان به این سیاره انجام شده است. اما آیا روزی فرا خواهد رسید که انسان بتواند این سیاره را نیز فتح کند؟ زمان، بهترین پاسخ را به این پرسش خواهد داد.
